Ο παρείσακτος- Ζαν Λυκ Νανσί

 

«Εγώ (Ποιο “εγώ”; Αυτό ακριβώς είναι το ερώτημα, το παλαιό ερώτημα: Ποιο είναι αυτό το υποκείμενο της εκφώνησης, πάντα ξένο ως προς το υποκείμενο του εκφωνήματός του, για το οποίο είναι κατ’ ανάγκη ένας παρείσακτος και επίσης κατ’ ανάγκη ο παραγωγός, η κινητήρια δύναμη ή η καρδιά) – εγώ, λοιπόν, πριν από σχεδόν δέκα χρόνια, έλαβα την καρδιά ενός άλλου. Μου τη μεταμόσχευσαν. Η δική μου καρδιά (μιας και εδώ, όπως έχουμε καταλάβει, όλο το ζήτημα είναι αυτό το “δικό μου” – ή μπορεί πάλι να μην είναι καθόλου κάτι τέτοιο, και να μην υπάρχει απολύτως τίποτα να καταλάβουμε, κανένα μυστήριο, κανένα απολύτως ερώτημα: Απλώς και μόνο η αναγκαιότητα μιας μεταμόσχευσης, όπως προτιμούν να λένε οι γιατροί) – η ίδια μου, λοιπόν, η καρδιά περιερχόταν σε αχρηστία, για έναν λόγο που ουδέποτε διασαφηνίστηκε. Κατά συνέπεια, για να ζήσω έπρεπε να λάβω την καρδιά ενός άλλου».

Ο  παρείσακτος- Ζαν Λυκ Νανσί

Το βιβλίο του Νανσί κινείται σε δύο επίπεδα παράλληλα το ένα με το άλλο. Στο πρώτο επίπεδο ο Νανσί μιλά στο βιβλίο του για την προσωπική εμπειρία του, τη μεταμόσχευση καρδιάς στην οποία υποβλήθηκε πριν 27 χρόνια. Η μυοκαρδιοπάθεια από την οποία έπασχε εξελίχθηκε σε καρδιακή ανεπάρκεια, η οποία για να αντιμετωπιστεί απαιτούσε την εύρεση καρδιακού μοσχεύματος. Αφού βρέθηκε δότης και πραγματοποιήθηκε η μεταμόσχευση, ο Νανσί βρέθηκε πολλές φορές σε δύσκολες καταστάσεις έχοντας να αντιμετωπίσει απειλές όπως ο κίνδυνος απόρριψης, ο κυτταρομεγαλοϊός, μολύνσεις, καρδιακές παύσεις, εμφύτευση βηματοδότη και ανάπτυξη λεμφώματος. Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες, ο Νανσί κατάφερε να επιβιώσει και να ξεπεράσει όλα τα προβλήματα.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο ο Νανσί επιλέγει με συνοπτικό αλλά ουσιαστικό τρόπο να αναπτύξει τη φιλοσοφική έννοια του παρείσακτου μέσα από την εμπειρία της μεταμόσχευσης καρδιάς. Ο παρείσακτος ορίζεται από τον Νανσί ως εκείνος που εισδύει δια της βίας, αιφνιδιαστικά ή ύπουλα και συνδέεται άμεσα με την έννοια του ξένου. Ο ξένος αν δε θεωρείται παρείσακτος χάνει την έννοια του ξένου. Η έλευση του ξένου συνιστά σύμφωνα με τον Νανσί μια ενόχληση, μια διατάραξη της εσωτερικής μας πραγματικότητας.  Η πάσχουσα καρδιά θεωρείται από τον ίδιο παρείσακτη, όργανο ξένο από το υπόλοιπο σώμα, όργανο «αποστασίας» που πρέπει να αποβληθεί. Ο ξένος για τον Νανσί γίνεται η ίδια του η καρδιά.

Το μόσχευμα βρίσκεται, με αποτέλεσμα ο θάνατος του Νανσί να αναβληθεί. Ο Νανσί σύντομα έρχεται αντιμέτωπος με ένα διττό καθεστώς ξενότητας. Κατά πρώτον, αυτό της μεταμοσχευμένης καρδιάς, την οποία ο οργανισμός ταυτοποιεί ως κάτι ξένο και της επιτίθεται μέσω του ανοσοποιητικού συστήματος και κατά δεύτερον, του κατεσταλμένου ανοσοποιητικού συστήματος που καθίσταται μέσω φαρμάκων ξένο ως προς τον εαυτό του. Ουσιαστικά, όπως λέει ο Νανσί, ο ξένος βρίσκεται μέσα μου και εγώ γίνομαι ξένος ως προς τον εαυτό μου.

Οι παρεισφρήσεις δεν σταματούν ποτέ, αλλά αντιθέτως πολλαπλασιάζονται. Ο Νανσί έρχεται αντιμέτωπος με ένα νέο παρείσακτο στην πιο αρπακτική και παρασιτική του μορφή, αυτή του καρκίνου. Η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία στην οποία υποβάλλεται αποτελεί έναν ακόμη παρείσακτο.

Καταλήγοντας ο Νανσί στο σύντομο δοκίμιό του για την έννοια του παρείσακτου επεκτείνει την έννοια αυτή από την ατομική του εμπειρία στην διάσταση του συλλογικού. Στόχος του Νανσί είναι η έννοια του παρείσακτου να ενσωματωθεί σε μια πολιτική που υπηρετεί την κοινωνική δικαιοσύνη. Ο παρείσακτος τελικά αποδεικνύεται ότι είναι η διαφορά μέσα στην ταυτότητα, ο ξένος μέσα στον εαυτό, ο ΄Άλλος μέσα στο εγώ. Κάθε προσπάθεια εύρεσης μιας καθαρής και αμιγούς ταυτότητας είναι καταδικασμένη σε αποτυχία, αφού κάθε ταυτότητα είναι πάντοτε ήδη μολυσμένη από τη διαφορά. Ο άνθρωπος πρέπει να σταματήσει να προσεγγίζει την ταυτότητα ως ομοιότητα με τον εαυτό αλλά να αποδεχθεί το γεγονός ότι κάθε ταυτότητα είναι υβριδική.

Δούρβας Α.