Σάββατο 24 Απριλίου 2021

Η επίσκεψη της γηραίας κυρίας- Φρήντριχ Ντύρρενματ

 



Τίτλος: Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας

Συγγραφέας: Φρήντριχ Ντύρρενματ

Θέμα: θέατρο

Εκδότης: Υπερίων

Χρονολογία έκδοσης: 2015

Αριθμός σελίδων: 163


Η επίσκεψη της γηραίας κυρίας- Φρήντριχ Ντύρρενματ

 

Το θεατρικό έργο, «Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας» εκδόθηκε το 1956 και χάρισε στον Ντύρρενματ παγκόσμια αναγνώριση. Στα ελληνικά μεταφράστηκε για πρώτη φορά από την Ηώ Αμανάκη και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Δωδώνη. Στη συνέχεια, το 2015 μεταφράστηκε εκ νέου από τον Αλέξανδρο Κοέν για τις εκδόσεις Υπερίων. Πρόκειται για ένα έργο που μπορεί να χαρακτηριστεί γκροτέσκα φάρσα, πολιτική σάτιρα ή τραγική κωμωδία. Λογοτεχνικοί πρόγονοι του Ντύρρενματ φαίνεται να προέρχονται από τη γερμανική παράδοση του γκροτέσκου όπως ο Κάφκα, ο Ε.Τ.Α Χάφμαν, ο Μπύχνερ και ο Βένεντικτ αλλά και την αγγλοσαξωνική, η οποία θεωρεί το έγκλημα αναπόσπαστο κομμάτι της μεσοαστικής κοινωνίας σύμφωνα με τον Μάρτιν Έσσλιν.

Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας  θα μπορούσε να αποκληθεί τραγική κωμωδία όπως άλλωστε αναγράφεται ως υπότιτλος στην έκδοση της Δωδώνης. Σύμφωνα με τον Ντύρρενματ, όπως αναφέρει ο Έσσλιν στο βιβλίο του, «Πέρα από το παράλογο»,  «η τραγωδία είναι αδύνατο να αποτελέσει θέμα για ένα θεατρικό έργο, επειδή δεν υπάρχει κοινό για την τραγωδία. Η τραγωδία μπορεί να μπει απ’ την πίσω πόρτα. Οι γκροτέσκες φάρσες μπορούν να την αποκαλύπτουν ξαφνικά, σαν άβυσσο που ανοίγει τις μασέλες της για μια στιγμή, ενώ τα γκροτέσκα διασκεδαστικά επεισόδια βρίσκονται στην πλήρη τους ανάπτυξη».

Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας συμπυκνώνει ακριβώς αυτά τα στοιχεία, την έλλειψη νοήματος, την απελπισία αλλά και το γέλιο που αποτελεί το όπλο για να αντιμετωπιστεί μια τρομακτική και απειλητική πραγματικότητα. Η γηραιά κυρία, η Κλαιρ Ζαχανασσιάν, είναι μια δισεκατομμυριούχος, η οποία επισκέπτεται την πατρίδα της μετά από πολύ καιρό με σκοπό να εκδικηθεί τον άνδρα που την ατίμασε στη νεότητά της, τον Ιλ. Ο δήμαρχος και οι πολίτες της πόλης την περιμένουν ως μοναδική τους ελπίδα για να σωθούν από τη φτώχεια και την εξαθλίωσή τους. Η Κλαιρ, ως σύγχρονη Σαλώμη ή Μήδεια υπόσχεται να βοηθήσει την πατρίδα της απαιτώντας την καταδίκη του Ιλ σε θάνατο. Ο Ιλ νιώθει την απειλή να τον ζυγώνει όλο και πιο κοντά καταδικάζοντάς τον σε μια βαθιά υπαρξιακή αγωνία μέχρι το τέλος του. Το έργο τελειώνει με την ομόφωνη καταδίκη του Ιλ σε θάνατο από την κοινότητα της μικρής πόλης.

Το ζήτημα της δικαιοσύνης, η εκδίκηση, η ενοχή, η τιμωρία, η λειτουργία της σύγχρονης δημοκρατίας, η απληστία αλλά και ο υπαρξιακός τρόμος είναι μερικά από τα ζητήματα που προσεγγίζονται μέσα από το θεατρικό του Ντύρρενματ. Ο Ντύρρενματ μέσα από το έργο του στηλιτεύει την έκπτωση της ηθικής και την κυριαρχία του χρήματος. Ταυτόχρονα, σχολιάζει τη δύναμη του όχλου, την έκπτωση των δημοκρατικών θεσμών και την αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων στο όνομα της κοινωνικής ευημερίας. Επίσης, η διάχυτη βία, που διαποτίζει τα μύχια της κοινωνίας και περιμένει σιωπηλά να ξεσπάσει αποτελεί μια συνιστώσα της κοινωνικής κριτικής που ασκεί ο Ντύρρενματ.

Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας είναι ένα έργο που εξακολουθεί να είναι σύγχρονο καθώς συνδυάζει την τραγωδία με την κωμωδία, την υπαρξιακή απειλή με την ελαφρότητα, την ηθική με την απληστία. Αποτελεί ένα έργο που οδηγεί σε αναστοχασμό για τα αδιέξοδα της φιλελεύθερης δημοκρατίας αλλά και την υιοθέτηση κάθε μορφής ολοκληρωτισμού στο όνομα μιας δήθεν ευημερίας.

Τέλος, πρέπει να επισημάνει κανείς ότι η έκδοση του Υπερίωνα είναι ιδιαίτερα πλούσια και φροντισμένη καθώς περιέχει πλήθος σημειώσεων σχετικών με το θεατρικό έργο που διευκολύνουν την πρόσληψή του, αλλά και φωτογραφικό υλικό που προέρχεται από το ανέβασμα του έργου στο θέατρο Βρετάνια το 2015, σε σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Κοέν.


Δούρβας Α.

Σάββατο 17 Απριλίου 2021

Σουίτα σε θήλυ μείζονα - Μαρία Συτμαλίδου

 


Τίτλος: Σουίτα σε θήλυ μείζονα

Συγγραφέας: Συτμαλίδου Μαρία

Θέμα: ποίηση

Εκδότης: Εντευκτήριο

Χρονολογία έκδοσης: Σεπτέμβριος 2020

Αριθμός σελίδων:96

 

Απόσπασμα από το βιβλίο σελίδες 32-33

 

ΕΥΠΛΟΙΑ

Πομπηία, 24 Οκτωβρίου 79 μ.Χ.

ΑΦΗΓΗΤΗΣ:

Η Εύπλοια

γυναικεία φιγούρα σε τοιχογραφία

στο Lupanare Grade της Πομπηίας.

Οι μέρες της μετρούσαν λιγότερο από τις νύχτες της.

Εκεί που βρισκόταν

πάνω από ένα πέτρινο κρεβάτι

με την τιμή της υπηρεσίας γραμμένη στον δεξί της κρόταφο

 – πέντε κέρματα μία συνεύρεση –

ήταν πάντα σκοτάδι

που το διέλυε πού και πού

ένας σκλάβος

με μία λάμπα φαλλού στον ώμο του.

 

ΕΥΠΛΟΙΑ:

Δεν είδα ποτέ τα μάτια κανενός.

Ήμουν έτσι ζωγραφισμένη ώστε να κοιτώ πάντα os pubis* μου.

Δεν υπήρξα ποτέ τίποτε άλλο

από ένα εικονογραφημένο μενού,

έναν οδηγό απόδοσης,

ένα σκονάκι σε μαθητικό θρανίο.

Όταν εξερράγη ο Βεζούβιος

αναμενόμενο ήταν να πιαστώ σε άσεμνη στάση.

Κατέβηκα  από τον τοίχο

θρυμματίζοντας πέτρες και ασβέστη.

Οι γλουτοί μου λεύκαναν τον δρόμο από τις στάχτες.

 

Είμαι μόνο πρόσωπο.

Είμαι μόνο ώχρα.

Η ώχρα είναι το πιο εύφλεκτο υλικό.

Αν αυτή ήταν η τιμωρία

για την τόσων χρόνων πορνεία μου

ζητώ να επιληφθεί του θέματος

το σύνολο της ανθρώπινης τέχνης.

Κύλισα όπως νόμισμα στον δρόμο

και με σταμάτησε μία πέτρα στο σχήμα του αιδοίου.

Κονιορτός έγινα.

Με κατάπιε.

Δεν είχα ούτε τη μοίρα να μεταμορφωθώ σε εκμαγείο.

Είμαι μόνο πρόσωπο.

Είμαι μόνο ώχρα.

Είμαι το πρώτο θύμα από το δωμάτιο της λύκαινας.

 

Είμαι το πρώτο θύμα όλης της Πομπηίας.

________________

*os pubis: εφήβαιο

 

 

Σουίτα σε θήλυ μείζονα - Μαρία Συτμαλίδου

Η συλλογή Σουίτα σε θήλυ μείζονα είναι το πρώτο βιβλίο ποίησης της Μαρίας Συτμαλίδου.  Η Σουίτα περιέχει ελευθερόστιχα ποιήματα με στοιχεία μυθοπλασίας και θεάτρου. Το βιβλίο παρουσιάζει ένα πλήθος γυναικείες φωνές και διερευνά σε βάθος τη γυναικεία κατάσταση. Γυναίκες μόνες, γυναίκες που ζητούν εκδίκηση, γυναίκες πόρνες, γυναίκες κακοποιημένες, γυναίκες που παραφρονούν, γυναίκες εγκαταλειμμένες και απατημένες, γυναίκες που κάνουν όνειρα, γυναίκες που μιλούν μέσα από την αιωνιότητα. Η ειρωνεία, το χιούμορ, ο χαμηλός τόνος των ποιημάτων της, η απλή γλώσσα και η θεατρικότητα χαρακτηρίζουν το σύνολο του βιβλίου της.

 Σε κάθε ποίημα μας εισάγει ένας αφηγητής για να δώσει στη συνέχεια τον λόγο σε μια γυναίκα. Στην αρχή κάθε ποιήματος δηλώνεται καθαρά ο τόπος και ο χρόνος της αφήγησης επιτρέποντας στον αναγνώστη να συνδεθεί πιο στενά με την ιστορία της κάθε γυναίκας και ίσως να ταυτιστεί μαζί της. Γενικά, η αναφορά του τόπου και του χρόνου λειτουργούν ως δείκτες που προσανατολίζουν τον αναγνώστη και διευκολύνουν στο στήσιμο της αντίστοιχης ποιητικής σκηνής για κάθε ηρωίδα.

Οι περισσότερες αναφορές σε τόπους σχετίζονται με τη Θεσσαλονίκη, μαζί με αναφορές στην Αθήνα, στο Κιλκίς, Γιάννενα, Γιαννιτσά και Σέρρες. Επίσης, αναφέρονται η Πομπηία, το Βυζάντιο, η Αττική του χρυσού αιώνα αλλά και περιοχές πιο εξωτικές όπως η περιοχή της νότιας Αμερικής όπου διαμένει η φυλή Απάτσι. Ο χρόνος που διαδραματίζεται κάθε ιστορία, διαφέρει σημαντικά. Άλλες αφηγήσεις αναφέρονται στη σύγχρονη εποχή ενώ άλλες αναφέρονται σε εποχές όπου άκμαζε η αρχαία Αίγυπτος ή ο πολιτισμός της αρχαίας Ελλάδας.

Η πρώτη ενότητα του βιβλίου ονομάζεται «Το σώμα ξέρει το όνομά του». Σε αυτή την ενότητα παρουσιάζονται οι γυναίκες ηρωίδες του βιβλίου, εκθέτουν την ζωή τους, εξομολογούνται την περιπέτειά τους και θέτουν ως βασικό ερώτημα πώς μια γυναίκα μπορεί να βιώσει ανεμπόδιστα την επαφή, την επικοινωνία, την εγγύτητα με τον κόσμο. Η πικρή αίσθηση μιας ζωής που δε βιώθηκε στο έπακρο, ένα σιωπηλό παράπονο για όσα αποδείχθηκαν κίβδηλα, η μοναξιά που συχνά ενοικεί στην ανθρώπινη κατάσταση, αποτελούν ένα βαθύτερο υπόστρωμα που ενυπάρχει σε κάθε ιστορία. 

Στο δεύτερο μέρος, που ονομάζεται «Συμπόσιο μια σκυταλοδρομία» οι ηρωίδες του βιβλίου συνομιλούν μεταξύ τους, αναδεικνύοντας το πλούσιο ψηφιδωτό φωνών που έχει δημιουργήσει η Συτμαλίδου. Η κάθε φωνή δίνει τη σκυτάλη στη επόμενη που έρχεται να συμπληρώσει, να ανατρέψει ή να επεκτείνει την προηγούμενη σε αυτό το ιδιαίτερο ποιητικό συμπόσιο όπου συμμετέχουν οι ηρωίδες του βιβλίου.

Το τρίτο μέρος του βιβλίου αποτελείται μόνο από τη φωνή της Σαπφώς, η οποία κλείνει το βιβλίο συμπυκνώνοντας τις ιδιότητες της γυναίκας και της ποιήτριας. Το βιβλίο της Συτμαλίδου καταφέρνει να δημιουργήσει μια άχρονη γλώσσα για να μιλήσει για τη γυναικεία κατάσταση μέσα από φωνές που τις βλέπεις μπροστά σου να ζωντανεύουν και η ιστορία τους χάνεται στους αιώνες.


Δούρβας Α.

Σάββατο 10 Απριλίου 2021

Drapetomania - Γιάννα Μπούκοβα

 


ΣΠΙΡΤΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΝΤΙΣΕΛΝΤΟΡΦ


Και μέχρι σήμερα δεν σταματούν οι θυελλώδεις συζητήσεις

Σχετικά με την προέλευση των σπίρτων.

 

Αν δηλαδή έφτασαν από τον Νέο Κόσμο στον Παλιό

μαζί με το καλαμπόκι και τη σύφιλη

ακολουθώντας  τις μη ευκλείδειες διαδρομές της ιστορίας

 

Ή αν προέρχονταν απ’ την Ασία

όπου για αιώνες χρησιμοποιήθηκαν

-όχι σύμφωνα με τον προορισμό τους- στην αναγέννηση

των Δράκων

ή ακόμη και εντελώς διακοσμητικά

εξαιτίας του μαύρου λακαρισμένου τους κουτιού

 

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι πριν ακόμα από τις άγριες λογομαχίες

-εδώ και τώρα- σε σχέση με την ονομασία τους

δόθηκαν στα σπίρτα διάφορα ονόματα

μεταξύ των οποίων το ρομαντικότερο «φλόγα της παλάμης»

και το πιο πρακτικό «φωτιά λιανικής»

το τελευταίο έχοντας ως αποτέλεσμα

ολόκληρη σειρά εννοιολογικών ταπεινώσεων

όπως τον κατακερματισμό της φωτιάς, την αγοραπωλησία

της φωτιάς, την ατομική ιδιοκτησία επί της φωτιάς.

 

Τυχαίνει κάποτε και ένα όνομα προηγείται των γεγονότων

‘Έτσι μόλις αργότερα εμφανίζεται η χειρονομία κατά την οποία

κάποιος κλείνει μέσα στις φούχτες του τη φλόγα του σπίρτου

και κάποιος άλλος ταυτοχρόνως τις κλείνει μέσα στις δικές του

σαν ένα δεύτερο ζευγάρι φτερά

εφεδρικά και προνοητικά της πτώσης

 

Εδώ θα πρέπει να προσθέσουμε

ότι και η σημερινή πόλη του Ντίσελντορφ

το όνομα της οποίας ακούγεται αξιοσέβαστο

αλλά και κάπως ιερεξεταστικό

φημίζεται για τις απέραντες εκτάσεις σπιρτοκαλλιέργειας

 

Η θέα είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή από το αεροπλάνο

Ο ταξιδιώτης βρίσκεται μετέωρος ανάμεσα στη γη και το τίποτα

περιεργαζόμενος τ’ ατελείωτα χωράφια

με το χρώμα της άγουρης φωτιάς

(το οποίο θα μπορούσε να ‘ναι κι οποιοδήποτε χρώμα)

Έχοντας διαρκώς την αίσθηση μιας τόσο επίμονης

όσο και διδακτικής

ανησυχίας.


Η Drapetomania είναι το δεύτερο ποιητικό βιβλίο της Μπούκοβα που εκδίδεται στα ελληνικά, ενώ η προηγούμενη ποιητική συλλογή της που είχε τίτλο «Ο ελάχιστος κήπος» είχε εκδοθεί το 2005. «Ο ελάχιστος κήπος» είχε ένα διαφορετικό ύφος από τη Drapetomania, ήταν ένα έντονο και γκροτέσκο ποιητικό υλικό με χαρακτηριστική εξπρεσιονιστική εικονοποιία.

Το βιβλίο Drapetomania, το οποίο κυκλοφόρησε στα βουλγαρικά με τίτλο «Σημειώσεις μιας Γυναίκας- Φάντασμα», βραβεύτηκε στη Βουλγαρία, χώρα γέννησης της ποιήτριας, με το Εθνικό Βραβείο Ποίησης «Ιβάν Νικόλοφ» (2019).

Στη Drapetomania η Μπούκοβα κάνει μια μεγάλη τομή στην ποίησή της και αφήνοντας πίσω την έντονη ποιητική γλώσσα στρέφεται σε μια ποίηση χαμηλότερων τόνων χωρίς όμως να χάνει τη δύναμή της. Το ποιητικό της βιβλίο αντλεί στοιχεία από διαδικτυακές αναζητήσεις, επιστημονικά άρθρα, γνωμικά και ψευτογνωμικά αλλά και τυχαίες αναφορές. Επίσης, ενσωματώνονται αναφορές από την τέχνη, την ιστορία ακόμη και αυτοβιογραφικά στοιχεία της ποιήτριας. Η Μπούκοβα καταφέρνει να μεταποιήσει το υλικό της πραγματικότητας σε γνήσια ποίηση.

Ο τίτλος του βιβλίου, Drapetomania, ορίζει την ψυχική νόσο στην οποία η ιατρική απέδιδε την τάση των μαύρων σκλάβων να δραπετεύουν από τις φυτείες, όπως μας πληροφορεί η ποιήτρια. Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη, Αστικοί μύθοι ή οι σημειώσεις της γυναίκας φάντασμα, Tractatus και Drapetomania. Τα τρία μέρη συγκροτούνται χαλαρά γύρω από το κοινό θέμα και ύφος του βιβλίου, σχηματίζοντας ένα πολύπλοκο δίκτυο αναφορών και συνδέσεων. Το πρώτο μέρος αποτελείται από αυτόνομα ποιήματα, ενώ το δεύτερο και τρίτο μέρος αποτελούνται από ξεχωριστά ποιήματα που συγκροτούν ευρύτερες συνθέσεις.

Στην πρώτη ενότητα του βιβλίου αυτό που αμφισβητείται είναι η θετικιστική μορφή της πραγματικότητας και η επιστημονική γνώση ως μοναδική αφήγηση για τον κόσμο. Μέσα από τα ποιήματα της πρώτης ενότητας τίθεται ως στόχος η συγχώνευση υποκειμενικού και αντικειμενικού μέσα από την οπτική που μπορεί να προσφέρει η ποίηση. Ο ποιητικός λόγος αναγνωρίζεται ως πεδίο ίσης αξίας με άλλα είδη γνώσης όπως η επιστημονική και τίθεται ένα αίτημα διαλόγου με αυτά τα πεδία.

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου αποκαλείται Tractatus, δηλαδή πραγματεία και αποτελείται από σύντομα ποιήματα που σχηματίζουν μια ευρύτερη ενότητα. Τα ποιήματα αυτά έχουν ελλειπτικό και αποφθεγματικό χαρακτήρα και φέρνουν στο μυαλό το Tractatus Logico- Philosophicus του Λούντβιχ Βιτγκενστάιν. Βασικός στόχος του Tractatus Logico- Philosophicus είναι η εύρεση της σχέσης μεταξύ γλώσσας και πραγματικότητας και ο καθορισμός των ορίων της επιστήμης.  Χαρακτηριστικά του Tractatus Logico Philosophicus είναι  η ελλειπτική και αφοριστική μορφή.

Το Tractatus της Μπούκοβα αναπτύσσεται και αυτό με βάση επιμέρους ποιήματα-δηλώσεις σχετικά με τη φύση της πραγματικότητας. Η Μπούκοβα μέσα από αυτή την ενότητα αναζητά νέες, αόρατες για την επιστημονική γνώση, συνδέσεις των πραγμάτων που μόνο η ποίηση μπορεί να φανερώσει εκμεταλλευόμενη το παράδοξο και το μη λογικό. Ωστόσο, η Μπούκοβα δεν αρκείται στο να δημιουργεί νέους μύθους, μέσα από τα ποιήματά της δε διστάζει να αναφερθεί στο Άουσβιτς και στο ανατολικό μέτωπο του ΄Β παγκόσμιου πολέμου, σχολιάζοντας την ανθρώπινη σκληρότητα και τον ολοκληρωτισμό.

Το τρίτο μέρος της Drapetomania αποτελεί μια σπονδυλωτή σύνθεση 16 ποιημάτων. Σε αυτό το μέρος το προγραμματικό εγχείρημα μεταμόρφωσης της πραγματικότητας σε ποιητικό ρευστό υλοποιείται στο ακέραιο με τόλμη και χιούμορ. Η Γαλλική επανάσταση, ο Κέπλερ, η γάτα του Σρέντιγκερ, η θεωρία των χορδών, ο Μπόρχες σχηματίζουν ένα γοητευτικό συνεχές στο οποίο συγχωνεύονται η σύγχρονη φυσική, η αστρονομία, η λογοτεχνία, η ιστορία σε μια νέα αφήγηση για τον κόσμο.

Τα ποιήματα της Μπούκοβα έχουν κοφτερό και στακάτο ύφος, είναι αποφθεγματικά και αφοριστικά, παίζουν με το παράδοξο, σαρκάζουν και έχουν μαύρο χιούμορ. Θέμα του βιβλίου της Μπούκοβα είναι η φύση της πραγματικότητας και πώς την αντιμετωπίζει κάποιος. Η ποιήτρια αναδεικνύει μέσα από τα ποιήματά της τον αποσπασματικό χαρακτήρα της πραγματικότητας και την αποδοχή του τυχαίου και του κενού στη ζωή και στην ποίηση.

Η Μπούκοβα μέσα από το βιβλίο της προτείνει μια αντίληψη για την ποίηση ως συγκολλητική ουσία της πραγματικότητας, ως ιστός που συνδέει τα πιο απίθανα πράγματα, ως μια προσπάθεια άρσης της αντίφασης υποκειμενικού και αντικειμενικού. Η ποίηση της Μπούκοβα δημιουργεί μια γοητευτική αφήγηση για την πραγματικότητα, όπου φαντασία και λογική μπολιάζοντας η μία την άλλη δημιουργούν σε έναν απομαγευμένο κόσμο, επιτέλους νόημα.

Δούρβας Α.


Παρασκευή 2 Απριλίου 2021

Μηλιά μου αμίλητη. Ένας λόγος σε έξι φωνές - Παντελής Μπουκάλας

 



1.      Μάνα

(Η μάνα, κρυφά με το μαντίλι ανεβασμένο να της κλείνει το στόμα, προσπαθεί να μοιρολογήσει την κόρη της. Για να βρει τον δρόμο και τον τρόπο, δανείζεται πρώτα έτοιμο λόγο, προσαρμόζοντάς τον αριθμητικά: )

 

 Μάνα μου… με τους πέντε γιούς… και με τη μια σου κόρη…

(Οι ξένες λέξεις δεν της επαρκούν. Δοκιμάζει να βρει τις δικές της.)

«Δάκρυ να μη γίνει ο καημός, κλάμα να μη γίνει ο πόνος…»

Τέτοια μου δώσαν διαταγή

κι άγρια με βλαστημήσανε.

Σκοτάδι στο κεφάλι τους

κι οι πέντε μου αρσενικοί.

«Δάκρυ να μη γίνει ο καημός, κλάμα να μη γίνει ο πόνος…»

-Και πώς να κλάψεις χωρίς δάκρυ. Αλλά έτσι όρισαν εκείνοι, πατέρας κι αδέρφια. Άντρας και γιοι.


Μηλιά μου αμίλητη. Ένας λόγος σε έξι φωνές - Παντελής Μπουκάλας

Η Μηλιά η αμίλητη είναι ένα ποιητικό κείμενο προορισμένο να συλλειτουργεί μαζί με τη μουσική πάνω στη σκηνή. Η Μηλιά παίρνει τη μορφή έξι μονολόγων, της μάνας, των τεσσάρων αδελφών, τη Μηλιάς, του μικρότερου αδελφού, του πατέρα και του ξένου. Ο πυρήνας της ιστορίας βασίζεται σε ένα περιστατικό που έλαβε χώρα στη Μάνη τον 19ο αιώνα. Η Μηλιά δίνεται σε έναν ξένο ενώ έχει παντρευτεί έναν άλλο άντρα από τον τόπο της σύμφωνα με την επιθυμία της οικογένειάς της. Ο νόμιμος σύζυγος επιστρέφει την άπιστη σύζυγο στον πατέρα επιστρέφοντάς μαζί και τη ντροπή και την ατίμωση. Ο πατέρας αποφασίζει να τιμωρήσει μαζί με τα αδέλφια πολύ σκληρά την κόρη του, θάβοντάς τη ζωντανή στο χώμα. Ο μικρότερος αδελφός και η μάνα διαφωνούν αλλά δεν τολμούν να εναντιωθούν στην απόφαση των υπόλοιπων. Η Μηλιά πεθαίνει ενώ ο πατέρας, η μάνα, τα αδέλφια καταδικάζονται σε ένα αμίλητο πένθος, σε ένα πένθος που δεν επιτρέπεται να διατυπωθεί και να εκφραστεί. Βασικά θέματα της Μηλιάς είναι η συνάντηση του έρωτα με τη βία, η τιμή και η παράδοση, η γυναίκα ως θύμα, η πατριαρχία, το ανεπίδοτο πένθος, η ανυπακοή στις νόρμες. Ο Μπουκάλας καταφέρνει έξοχα να δημιουργήσει μια υβριδική γραφή, μια συναίρεση ποιητικού και θεατρικού λόγου. Στο κείμενο της Μηλιάς ενσωματώνει αυτούσια δύο παραδοσιακά μοιρολόγια ωστόσο η γραφή του αποφεύγει να μιμηθεί τους τρόπους του δημοτικού τραγουδιού. Ακόμη και όταν ορισμένοι στίχοι γράφονται σε οκτασύλλαβο, αυτοί εσκεμμένα φαλτσάρουν στο μέτρο ή στο λεκτικό τους ώστε να δίνεται χώρος και για την προσωπική ποίηση όπως δηλώνει ο ίδιος ποιητής στον σύντομο πρόλογο του βιβλίου. Η γραφή του Μπουκάλα τέλεια ισορροπημένη μεταξύ τεχνικής και συγκίνησης καταφέρνει να επινοεί εκ νέου την παράδοση και να παραμένει ανοιχτή στον πειραματισμό.