Η επίσκεψη της γηραίας κυρίας- Φρήντριχ Ντύρρενματ

 

Τίτλος: Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας

Συγγραφέας: Φρήντριχ Ντύρρενματ

Θέμα: θέατρο

Εκδότης: Υπερίων

Χρονολογία έκδοσης: 2015

Αριθμός σελίδων: 163

Η επίσκεψη της γηραίας κυρίας- Φρήντριχ Ντύρρενματ

 

Το θεατρικό έργο, «Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας» εκδόθηκε το 1956 και χάρισε στον Ντύρρενματ παγκόσμια αναγνώριση. Στα ελληνικά μεταφράστηκε για πρώτη φορά από την Ηώ Αμανάκη και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Δωδώνη. Στη συνέχεια, το 2015 μεταφράστηκε εκ νέου από τον Αλέξανδρο Κοέν για τις εκδόσεις Υπερίων. Πρόκειται για ένα έργο που μπορεί να χαρακτηριστεί γκροτέσκα φάρσα, πολιτική σάτιρα ή τραγική κωμωδία. Λογοτεχνικοί πρόγονοι του Ντύρρενματ φαίνεται να προέρχονται από τη γερμανική παράδοση του γκροτέσκου όπως ο Κάφκα, ο Ε.Τ.Α Χάφμαν, ο Μπύχνερ και ο Βένεντικτ αλλά και την αγγλοσαξωνική, η οποία θεωρεί το έγκλημα αναπόσπαστο κομμάτι της μεσοαστικής κοινωνίας σύμφωνα με τον Μάρτιν Έσσλιν.

Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας  θα μπορούσε να αποκληθεί τραγική κωμωδία όπως άλλωστε αναγράφεται ως υπότιτλος στην έκδοση της Δωδώνης. Σύμφωνα με τον Ντύρρενματ, όπως αναφέρει ο Έσσλιν στο βιβλίο του, «Πέρα από το παράλογο»,  «η τραγωδία είναι αδύνατο να αποτελέσει θέμα για ένα θεατρικό έργο, επειδή δεν υπάρχει κοινό για την τραγωδία. Η τραγωδία μπορεί να μπει απ’ την πίσω πόρτα. Οι γκροτέσκες φάρσες μπορούν να την αποκαλύπτουν ξαφνικά, σαν άβυσσο που ανοίγει τις μασέλες της για μια στιγμή, ενώ τα γκροτέσκα διασκεδαστικά επεισόδια βρίσκονται στην πλήρη τους ανάπτυξη».

Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας συμπυκνώνει ακριβώς αυτά τα στοιχεία, την έλλειψη νοήματος, την απελπισία αλλά και το γέλιο που αποτελεί το όπλο για να αντιμετωπιστεί μια τρομακτική και απειλητική πραγματικότητα. Η γηραιά κυρία, η Κλαιρ Ζαχανασσιάν, είναι μια δισεκατομμυριούχος, η οποία επισκέπτεται την πατρίδα της μετά από πολύ καιρό με σκοπό να εκδικηθεί τον άνδρα που την ατίμασε στη νεότητά της, τον Ιλ. Ο δήμαρχος και οι πολίτες της πόλης την περιμένουν ως μοναδική τους ελπίδα για να σωθούν από τη φτώχεια και την εξαθλίωσή τους. Η Κλαιρ, ως σύγχρονη Σαλώμη ή Μήδεια υπόσχεται να βοηθήσει την πατρίδα της απαιτώντας την καταδίκη του Ιλ σε θάνατο. Ο Ιλ νιώθει την απειλή να τον ζυγώνει όλο και πιο κοντά καταδικάζοντάς τον σε μια βαθιά υπαρξιακή αγωνία μέχρι το τέλος του. Το έργο τελειώνει με την ομόφωνη καταδίκη του Ιλ σε θάνατο από την κοινότητα της μικρής πόλης.

Το ζήτημα της δικαιοσύνης, η εκδίκηση, η ενοχή, η τιμωρία, η λειτουργία της σύγχρονης δημοκρατίας, η απληστία αλλά και ο υπαρξιακός τρόμος είναι μερικά από τα ζητήματα που προσεγγίζονται μέσα από το θεατρικό του Ντύρρενματ. Ο Ντύρρενματ μέσα από το έργο του στηλιτεύει την έκπτωση της ηθικής και την κυριαρχία του χρήματος. Ταυτόχρονα, σχολιάζει τη δύναμη του όχλου, την έκπτωση των δημοκρατικών θεσμών και την αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων στο όνομα της κοινωνικής ευημερίας. Επίσης, η διάχυτη βία, που διαποτίζει τα μύχια της κοινωνίας και περιμένει σιωπηλά να ξεσπάσει αποτελεί μια συνιστώσα της κοινωνικής κριτικής που ασκεί ο Ντύρρενματ.

Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας είναι ένα έργο που εξακολουθεί να είναι σύγχρονο καθώς συνδυάζει την τραγωδία με την κωμωδία, την υπαρξιακή απειλή με την ελαφρότητα, την ηθική με την απληστία. Αποτελεί ένα έργο που οδηγεί σε αναστοχασμό για τα αδιέξοδα της φιλελεύθερης δημοκρατίας αλλά και την υιοθέτηση κάθε μορφής ολοκληρωτισμού στο όνομα μιας δήθεν ευημερίας.

Τέλος, πρέπει να επισημάνει κανείς ότι η έκδοση του Υπερίωνα είναι ιδιαίτερα πλούσια και φροντισμένη καθώς περιέχει πλήθος σημειώσεων σχετικών με το θεατρικό έργο που διευκολύνουν την πρόσληψή του, αλλά και φωτογραφικό υλικό που προέρχεται από το ανέβασμα του έργου στο θέατρο Βρετάνια το 2015, σε σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Κοέν.

Δούρβας Α.